Jedną z najczęściej spotykanych przyczyn niepłodności u kobiet jest niedrożność jajowodów.

Czynnik jajowodowy odpowiada za ok. 1/3 przyczyn niepłodności kobiecej. Ocena drożności jajowodów jest uznanym etapem diagnostyki i leczenia niepłodności. Wg rekomendacji, przed przystąpieniem do leczenia niepłodności (np. przed indukcją owulacji) warto rozważyć sprawdzenie drożność jajowodów.

Badanie drożności jajowodów metodą Sono-HSG (sonohisterosalpingografia)

Ocena drożności jajowodów to podstawowa a zarazem najmniej inwazyjna diagnostyka jamy macicy i jajowodów.

W sytuacji występowania czynników ryzyka niedrożności jajowodów (np. bolesne miesiączki, podejrzenie endometriozy, stan po operacji brzusznej, długi okres starania się o ciąże, nieskuteczne dotychczasowe leczenie) kontrola drożności jest zalecana. Pozwala ona wykryć ewentualne nieprawidłowości będące przyczyną problemów z zajściem w ciąże takie jak:

• mięśniaki
• zrosty
• guzy
• endometriozy
• polipy

Sonohisterosalpingografie, Sono-HSG wykonuje się przede wszystkim w diagnostyce niepłodności. Często wynika ona z istnienia mechanicznej blokady przejścia komórki jajowej do macicy przez jajowody bądź z niemożności implantacji w macicy o zaburzonej budowie.

Kontrast, który w czasie badania wypełnia narządy rodne kobiety układa się w jego kształt, obrazując dokładnie wszelkie nieprawidłowości. W sytuacji, gdy jajowody są niedrożne, środek cieniujący nie przepływa przez nie do jamy otrzewnej. Ponadto w tym przypadku można zobrazować jajniki, tak samo jak podczas tradycyjnego badania ultrasonograficznego.

Niekiedy Sonohisterosalpingografia ma również działanie terapeutyczne, gdyż płyn pod ciśnieniem udrażnia jajowody i otwiera drogę komórce jajowej do zapłodnienia.

Wskazania do badania Sono-HSG:

• Diagnostyka niepłodności

• Podejrzenie niedrożności jajowodów. Zapalenie przydatków, zwłaszcza wielokrotne i przewlekające się jest częstą, przyczyną niepłodności. Zachodzi to wskutek powstawania zrostów pozapalnych. Są to blizny łącznotkankowe, które są wyrazem próby naprawy przez organizm uszkodzeń, jakich dokonało zapalenie. Odbudowana tkanka nigdy jednak nie jest w takiej formie jak przed chorobą, i często są to pasma włóknistej tkanki łącznej. Upośledzają one drożność i ruchomość jajowodu. Komórka jajowa nie może przedostać się z jajnika do bańki jajowodu, i dalej, do macicy. Zapłodnienie jest niemożliwe. Dlatego nigdy nie wolno lekceważyć zapaleń przydatków (jajowodu, jajnika) i odpowiednio je leczyć.

• Endometrioza. Inną chorobą, która powoduje powstawanie zrostów, jest endometrioza. Jest to obecnie dość częsta choroba. W nieznanym mechanizmie fragmenty błony śluzowej jamy macicy przedostają się do na zewnątrz, do jamy brzusznej i osiadają na różnych narządach, najczęściej w sąsiedztwie. Podlegają rytmowi miesięcznemu i krwawią tak jak normalna błona śluzowa macicy. Wydostająca się krew powoduje podrażnienie tkanek i miejscowy stan zapalny, a w konsekwencji całą sekwencję zdarzeń prowadzącą do powstania zrostów.

• Diagnostyka wrodzonych wad macicy. Wrodzone wady macicy powstają w życiu płodowym jako zaburzenie rozwoju przewodów Müllera (z których powstaje), ich scalania i kanalizacji. Brak lub niedorozwój jednego z tych parzystych przewodów powoduje powstanie macicy jednorożnej.

• Ocena jajników i miednicy mniejszej. W sonohisterosalpingosonografii, oprócz zbadania drożności jajowodów i kształtu macicy, można także zobrazować jajniki i otoczenie całego narządu rodnego. Jest to o tyle ważne, że czynnik jajnikowy niepłodności często wywołany jest przez zespół policystycznych jajników, którego podejrzenie można wysunąć na podstawie charakterystycznego obrazu USG. Istotą tej choroby jest zatrzymanie dojrzewania i uwalniania komórki jajowej z jajnika, wskutek czego dochodzi do wielu zmian hormonalnych, i oczywiście niepłodności.

Jak przygotować się do badania Sono- HSG?

W cyklu poprzedzającym badanie, pacjentka musi mieć pobrany wymaz bakteriologiczny z pochwy, co pomoże wykluczyć stany zapalne w obrębie narządów płciowych. W przypadku pojawienia się takiego stanu zapalnego obowiązkowe jest leczenie, jeśli pacjentka nie rozpocznie leczenia badanie nie będzie możliwe do wykonania.

Kilka dni przed planowanym zabiegiem należy wykonać biocenozę pochwy, czyli ocenić jej czystość.

Kiedy należy wykonać Sono-HSG ?

Badanie wykonuje się w I fazie cyklu, po ustaniu krwawienia miesięcznego i przed wystąpieniem owulacji. W przypadku kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną zabieg można wykonać w dowolnym dniu po ustąpieniu krwawienia.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania badania?

• ciąża
• krwawienie lub plamienie
• stany zapalne w obrębie narządów płciowych

Przed zabiegiem należy skonsultować się z lekarzem wykonującym badanie bądź z lekarzem prowadzącym.

Jak wygląda badanie Sono-HSG?

Lekarz przeprowadzający badanie – po założeniu wzierników ginekologicznych – wprowadza bardzo cienki, miękki cewnik przez szyjkę macicy do jamy macicy. Cewnik ten umożliwia wypełnienie macicy płynem kontrastującym lub specjalistyczną pianką. W trakcie wypełniania macicy wykonuje się przezpochwowe (transwaginalne) badanie USG. Sonohisterosalpingosonografia jest praktycznie bezbolesna. Nie ma żadnych specjalnych wskazań co do zachowań po badaniu, można wrócić do normalnej aktywności.

Postępowanie po wykonanym zabiegu:

Pacjentka może wrócić do domu. Badanie to nie wymaga hospitalizacji i rekonwalescencji. Skutki uboczne, które mogą wystąpić to bóle podbrzusza i skurcze macicy.